جاوا اسکریپت و قابلیت های آن در وب

جاوا اسکریپت زبانی است که نخستین بار توسط شرکت Netscape برای توسعه قابلیت های صفحات وب سایت ایجاد گردید و امروزه متداول ترین زبان اسکریپت نویسی در میان طراحان وب سایت است و همه مرورگرهای مطرح وب از آن پشتیبانی می کنند. آنچه باعث ایجاد و توسعه چنین زبانی در کنار HTML گردید این واقعیت بود که HTML صرفا یک زبان طراحی برای تعیین عناصر درون صفحه وب سایت و نحوه چینش آنها به شمار می رود و نمی تواند کارهایی مانند بررسی فرم جدا، پاسخ به رویدادهای صفحه با افزودن جلوه های تصویری به صفحه را برعهده بگیرد. اما کد های جاوا اسکریپت در طراحی وب سایت چه نقشی دارند؟

هنگامی که یک قطعه کد جاوا اسکریپت درون کدهای HTML گنجانیده می شود، مرورگر وب، این کدها را خط به خط تفسیر نموده و نتیجه را روی صفحه نمایش می دهد. گاهی اوقات هم اجرای کدهای جاوا اسکریپت مشروط به وقوع یک رویداد (برای نمونه کلیک شدن یک دکمه) است. در هر صورت، بر خلاف زبان های برنامه نویسی که در آنها ابتدا کدها باید اشکال زدایی، کامپایل و سپس اجرا شوند، کدهای جاوا اسکریپت، خط به خط توسط مرورگر تفسیر شده و به اجرا در می آیند.

پس از عرضه جاوا اسکریپت، تلاش هایی به خصوص از سوی شرکت مایکروسافت برای تفیلد از آن صورت گرفت که نهایتا منجر به ایجاد زبان اسکریپتی VBScript گردید اما هیچ گاه نتوانست محبوبیت و فراگیری جاوا اسکریپت را پیدا کنند. در نتیجه این شرکت بزرگ نرم افزاری با ارایه زبان Jscript، نسخه مایکروسافتی جاوا اسکریپت را تولید و روانه بازار نمود.

جاوا اسکریپت جزو زبان های سمت سرویس گیرنده محسوب می شود یعنی بر روی رایانه کاربر به اجرا درمی آید؛ برخلاف PHP ASP . NET یا JPS که در زمره زبان های سمت سرویس دهنده طبقه بندی می شوند برای آشنایی بهتر با این مفهوم مهم در طراحی وب سایت، مثال زیر را با دقت مطالعه نمایید.

فرض کنید وب سایت یک بانک قصد دارد صفحه ای را ایجاد نماید تا کاربران با انتخاب نوع سرمایه گذاری و مبلغ مورد نظر، میزان سود ماهیانه را محاسبه نمایند.

روش اول این است که با استفاده از یکی از زبان های برنامه نویسی سمت سرویس دهنده، صفحه مذکور پیاده سازی شود. در این حالت وفتی کاربر اطلاعات موردنیاز را وارد و روی دکمه محاسبه» کلیک می کند، این اطلاعات برای سرویس دهنده ارسال شده و پس از انجام محاسبات لازم، نتیجه برگشت داده می شود، طبیعت این کار مستلزم یک بار رفت و برگشت اطلاعات و اجرا عملیات روی سرویس دهنده و تاحدی زمان بر است

روش دوم پیاده سازی، استفاده از زبان های سمت سرویس دهنده مانند جاوا اسکریپت است. در این حالت، فرمول موردنیاز برای محاسبه سود بانکی در قالب یک قطعه کد) در هنگام درخواست نمایش اولیه صفحه برای رایانه کاربر فرستاده می شود. هنگامی که کاربر، اطلاعات موردنیاز را وارد و روی دکمه محاسبه» کلیک می کند، کد اجرا شده و نتیجه روی صفحه ظاهر می شود. در این حالت، رفت و برگشت اطلاعات وجود ندارد، عملیات روی سرویس دهنده کاهش می یابد و عملیات با سرعت فوق العاده بیشتری انجام می شود

فرض کنید همین کار برای اعتبارسنجی داده های وارد شده در یک فرم اینترنتی انجام گیرد. به جای این که فرم با اطلاعات ناقص چندین بار برای سرویس دهنده ارسال شود و پاسخ خطا از سمت سرویس دهنده برای رایانه کاربر ارسال گردد، می توان با استفاده از کدهای جاوا اسکریپت، عمليات اعتبارسنجی را روی مرورگر کاربر انجام داد تا ضمن جلوگیری از رفت وبرگشت اطلاعات و افزایش بی مورد ترافیک شبکه، فشار کاری روی سرویس دهنده هم کاهش یابد. این کار در مواقعی که قرار است برنامه ای بزرگ با دهها هزار کاربر نوشته شود (مانند نرم افزار ثبت نام اینترنتی کنکور سراسری) اهمیت خود را به خوبی نشان میدهد.

علاوه بر این ها امروزه با جستجو در اینترنت می توانید صدها قطعه کد جاوا اسکریپت بیاید که توسط برنامه نویسان خلاق برای ایجاد جلوه های بصری درون مرورگر نوشته شده اند و ظاهر و کارایی صفحات را به نحو خیره کننده ای افزایش می دهند، نمایش ساعت درون صفحه، تغيير ظاهر اشاره گر ماوس، ظاهر نمودن پیغام روی صفحه و تنها بخشی از قابلیتهای این زبان اسکریپت نویسی است.

هنگام معرفی جاوا اسکرییت همواره این نکته هم مورد تأکید قرار می گیرد که علی رغم تشابه اسمی، رابطه ای میان جاوا اسکریپت و زبان جاوا وجود ندارد و حتی نگارش این زبان اسکریپتی به زبان C نزدیک تر است.

در مجموع می توان موارد زیر را به عنوان کاربردهای اصلی جاوا اسکریپت ذکر کرد:

• خواندن عناصر صفحه و افزودن عناصر و اجزاء جدید به صفحه
• دستکاری با جابجا کردن عناصر و نوشته ها
• به اجرای محاسبات ریاضی روی داده ها
• واکنش نسبت به وقوع رویدادهایی نظیر بارگذاری صفحه یا کلیک شدن دکمه
• استخراج اطلاعاتی مانند نسخه مرورگر، زمان و تاریخ، ابعاد صفحه و … از مرورگر کاربر
• اعتبارسنجی دادههای وارد شده درون فرم و نمایش پیغام های مناسب
  جاوا اسکریپت یک زبان اسکریپت نویسی شی گرا محسوب می شود که کاربرد آن در طراحی وب سایت روز به روز افزایش می یابد. امروزه عیاراتی مانند 4X (با تلفظ ای جکس) یا JQuery (با تلفظ جی کوئری) در میان طراحان وب سایت زیاد به گوش می خورد که هر دو منشاء جاوا اسکریپتی دارند.
  AJAX که از عبارت Asynchronous JavaScript and XML به معنی «ترکیب ناهمگام جاوا اسکریپت و XML» گرفته شده، به گونه ای قابلیت های جاوا اسکریپت و XML را ترکیب نموده تا لازم نباشد با وقوع جر رویدادی در صفحه وب سایت، یک بار عملیات رفت و برگشت صفحه به سرویس دهنده انجام شود
  برای نمونه احتمالا در موتورهای جستجوی معروف مانند Google با Yahoo مشاهده کرده اید که کاربر به محض وارد کردن عبارت موردنظر، با فهرستی از پیشنهادهای موتور جستجو مواجه می شود که پیش از این توسط سایر کاربران مورد جستجو قرار گرفته اند. در این حالت، صفحه بدون این که تازمازی (Refresh) شود عبارت وارد شده را برای موتور جستجو ارسال نموده و نتایج را به صورت پویا نمایش میدهد.